Η Aρτοτίνα

Μονή Αγίου Ιωάννου Προδρόμου

Σε ειδυλλιακή τοποθεσία, κατάφυτη από καστανιές έλατα και πλατάνια, σε απόσταση μόλις 4 χιλιομέτρων από την Αρτοτίνα, στα βόρεια του χωριού, πάνω στον οδικό άξονα Ναυπάκτου/Λιδωρικίου-Πενταγυιών-Αρτοτίνας – Γραμμένης Οξυάς – Γαρδικίου Φθιώτιδος, στην καρδιά της Ρούμελης, βρίσκεται η ιστορική Ιερά Μονή Τιμίου Προδρόμου.

Στα βόρεια της προβάλλει το γραφικό χωριό Γραμμένη Οξυά ενώ απέναντι, στα ανατολικά, ορθώνεται ο επιβλητικός ορεινός όγκος των Βαρδουσίων και χαμηλότερα, από τη ρίζα της πλαγιάς που είναι χτισμένο το Μοναστήρι, ξεκινά ο Εύηνος το μακρύ του ταξίδι.

Το Μοναστήρι αποτελείται από την εκκλησία του Αη-Γιάννη του Προδρόμου, το ιστορικό κελί του Διάκου, το Αρχονταρίκι και ένα σύγχρονο κτίσμα που χρησιμεύει για τραπεζαρία των προσκυνητών. Η εκκλησία και το κελί του Διάκου έχουν χαρακτηρισθεί διατηρητέα μνημεία (Β.Δ. 644/1965). Στη Νότια πλευρά του κελιού του Διάκου είναι εντοιχισμένη η επιγραφή: “Η ΚΕΝΤΡΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΕΚΑΤΟΝΤΑΕΤΗΡΙΔΟΣ 1830-1930. ΕΝΤΑΥΘΑ ΕΜΟΝΑΣΕ ΤΟ ΤΕΚΝΟΝ ΤΗΣ ΑΡΤΟΤΙΝΗΣ Ο ΑΘΑΝΑΣΙΟΣ ΔΙΑΚΟΣ”. Η επιγραφή τοποθετήθηκε από την Επιτροπή το 1930 ταυτόχρονα με τα επίσημα αποκαλυπτήρια, από κυβερνητικό κλιμάκιο της προτομής του ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ ΔΙΑΚΟΥ στην πλατεία της Αρτοτίνας.

Συνέχεια της Μονής θεωρείται και η παλαιά εκκλησία του Αγίου Παντελεήμονα, ακριβώς κάτω από την εκκλησία του Αη-Γιάννη του Προδρόμου. Στο Μοναστήρι εντάσσεται και το «Κρυφό σχολείο» που τα ερείπιά του έχουν εντοπισθεί σε απόσταση, σε ευθεία γραμμή, περίπου χιλίων μέτρων από αυτό, μέσα σε πυκνό δάσος και σε θέση απροσπέλαστη και αθέατη από παντού.

.

Σκαλιστή χρονολογία σε αγκωνάρι στο Αρχονταρίκι μαρτυρεί την ύπαρξη της Ι. Μονής ήδη από το 1728 τουλάχιστον, ενώ η εκκλησία, στην σημερινή της μορφή και διαστάσεις, χτίστηκε το 1806, όπως μαρτυρεί η σκαλιστή επιγραφή πάνω από την ανατολική είσοδο «1806. Χασαναγας, Μεχμεταγας, των κτιτόρων Γεράσιμο, Ιάκωβο, Παναγιώτης, Παγκράτι, Αναγνωστης Φασιτσας, Τριωτη» με κεφαλαία δυσκολοδιάβαστα πεταχτά γράμματα. Τα δυο πρώτα ονόματα ανήκουν στους Τούρκους αγάδες του Λιδωρικίου και η αναγραφή τους αποτελεί το αντάλλαγμα για την άδεια που έδωσαν για να ξαναχτιστεί και να μεγαλώσει η εκκλησία στη σημερινή της μορφή και διαστάσεις, ενώ τα επόμενα τέσσερα ονόματα ανήκουν στους καλόγερους του Μοναστηριού.

Ο Αναγνώστης Φασίτσας ήταν ο προύχοντας (κοτζαμπάσης) της Αρτοτίνας που απέσπασε τη συγκατάθεση των Τούρκων αγάδων ενώ ο Τριώτης ήταν ο πρωτομάστορας. Τον καλόγερο Παγκράτη βρίσκουμε να υπογράφει το 1774 σαν «Παπα-Παγκράτιος από Πρόδρομο» μαζί με τον Αναγνώστη Φασίτσα, σαν πρωτογέροντα της Αρτοτίνας από τότε, την «ομολογία των χωριανών για τη μπάσταινα του Κουτζίκη» που αναφέρεται στον πατέρα του γνωστού Αρτοτινού οπλαρχηγού Ανδρίτσου Σαφάκα. Στην κατοχή του Μοναστηριού ήταν (και φυσικά, εξακολουθούν να είναι) μεγάλες εκτάσεις από εύφορα κτήματα που τα καλλιεργούσαν Αρτοτινοί κολίγοι καθώς και πολλά οπωροφόρα δένδρα (κύρια καστανιές και καρυδιές) ενώ το Μοναστήρι διέθετε νερόμυλο (τον “Καλογερικό Μύλο” που καταστράφηκε γύρω στα 1850) και μεγάλο ελατοδάσος, “Το Καλογερικό”, που και σήμερα είναι εκμεταλλεύσιμο.

Στο Αρχονταρίκι φιλοξενείται το μουσείο Ιστορίας του Αθανασίου Διάκου με εκθέματα δωρηθέντα από το συγχωριανό μας Κωνσταντίνο Γεωργίου Τσέλιο.

Στην εκκλησία του Αη-Γιάννη και στο χώρο του Μοναστηριού γίνονται από τα παλιά χρόνια η λειτουργία και άλλες εκδηλώσεις την πρώτη ημέρα του Πανηγυριού της Αρτοτίνας στις 29 Αυγούστου με συρροή χιλιάδων επισκεπτών και από όλα τα γύρω χωριά.

Κάθε χρόνο το Σάββατο που βρίσκεται ημερολογιακά κοντά στις 24 Ιουνίου που εορτάζεται η Γέννηση του Ιωάννη Προδρόμου, στην Ιερά Μονή διοργανώνεται εκδήλωση για τους μελισσοκόμους, τελείται Θεία λειτουργία και αρτοκλασία. Στη συνέχεια στον ειδικά διαμορφωμένο χώρο που βρίσκεται στη βρύση προσφέρονται τοπικά εδέσματα και ακολουθεί γλέντι.